Τί είναι η ενδομητρίωση;

Η ενδομητρίωση είναι μια συχνά επώδυνη διαταραχή κατά την οποία ιστός παρόμοιος με τον ιστό που καλύπτει συνήθως το εσωτερικό της μήτρας – το ενδομήτριο – αναπτύσσεται έξω από τη μήτρα. Η ενδομητρίωση συνήθως αφορά τις ωοθήκες, τις σάλπιγγες και τον ιστό που επενδύει εσωτερικά την πύελο (περιτόναιο). Σπάνια, ιστός παρόμοιος με το ενδομήτριο μπορεί να βρεθεί πέρα ​​από την περιοχή όπου βρίσκονται τα πυελικά όργανα. Στην ενδομητρίωση, ο ιστός που μοιάζει με το ενδομήτριο λειτουργεί όπως ο ενδομητρικός ιστός – πυκνώνει, διασπάται και αιμορραγεί με κάθε εμμηνορροϊκό κύκλο. Αλλά επειδή αυτός ο ιστός δεν έχει τρόπο να βγει από το σώμα, παγιδεύεται. Όταν η ενδομητρίωση εντοπίζεται στις ωοθήκες, μπορεί να σχηματιστούν κύστεις που ονομάζονται ενδομητριώματα. Τα γύρω όργανα μπορεί να ερεθιστούν, με αποτέλεσμα να αναπτυχθεί ουλώδης ιστός και συμφύσεις. Η ενδομητρίωση μπορεί να προκαλέσει πόνο – μερικές φορές έντονο – ειδικά κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσης. Μπορεί επίσης να παρατηρηθεί υπογονιμότητα. Ευτυχώς, υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες.

Ποια είναι τα συχνότερα συμπτώματα της ενδομητρίωσης;

Το κύριο σύμπτωμα της ενδομητρίωσης είναι ο πυελικός πόνος, που συχνά σχετίζεται με την έμμηνο ρύση. Ο πόνος μπορεί επίσης να αυξηθεί με την πάροδο του χρόνου. Τα συχνότερα συμπτώματα της ενδομητρίωσης είναι:

• Επώδυνες περίοδοι (δυσμηνόρροια): Ο πυελικός πόνος και οι κράμπες μπορεί να ξεκινήσουν από πριν και να διαρκέσουν αρκετές ημέρες μετά την έμμηνο ρύση. Μπορεί επίσης να εμφανιστεί πόνος στη μέση.
• Πόνος κατά την επαφή: Ο πόνος κατά τη διάρκεια ή μετά το σεξ είναι συχνός σε γυναίκες με ενδομητρίωση.
• Πόνο κατά τις κενώσεις ή την ούρηση: Είναι πιο πιθανό να εμφανίσετε αυτά τα συμπτώματα κατά τη διάρκεια μιας περιόδου.
• Υπερβολική αιμορραγία: Μπορεί να εμφανίσετε περιστασιακά έντονες περιόδους ή αιμορραγία μεταξύ των περιόδων (μεσοκυκλική αιμορραγία).
• Υπογονιμότητα: Μερικές φορές, η ενδομητρίωση διαγιγνώσκεται για πρώτη φορά σε όσες αναζητούν θεραπεία για την υπογονιμότητα. 
• Άλλα σημεία και συμπτώματα: Μπορεί να εμφανίσετε κόπωση, διάρροια, δυσκοιλιότητα, φούσκωμα ή ναυτία, ειδικά κατά τη διάρκεια της περιόδου.

Η σοβαρότητα του πόνου δεν είναι απαραίτητα και αξιόπιστος δείκτης της έκτασης της κατάστασης. Θα μπορούσατε να έχετε ήπια ενδομητρίωση με έντονο πόνο ή θα μπορούσατε να έχετε προχωρημένη ενδομητρίωση με ελάχιστο ή καθόλου πόνο. Η ενδομητρίωση μερικές φορές συγχέεται με άλλες παθήσεις που μπορεί να προκαλέσουν πυελικό πόνο, όπως η φλεγμονώδης νόσος της πυέλου (PID) ή οι κύστεις των ωοθηκών. Μπορεί να συγχέεται με το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS), μια πάθηση που προκαλεί κρίσεις διάρροιας, δυσκοιλιότητας και κράμπες στην κοιλιά. Το IBS μπορεί να συνοδεύει την ενδομητρίωση, η οποία μπορεί να περιπλέξει τη διάγνωση. Η ενδομητρίωση μπορεί πολλές φορές να είναι μια δύσκολα διαχειρίσιμη πάθηση. Η έγκαιρη διάγνωση και η κατανόηση της διάγνωσής σας μπορούν να οδηγήσουν σε καλύτερη διαχείριση των συμπτωμάτων σας.

Ποιές είναι οι πιθανές αιτίες και οι παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση ενδομητρίωσης;

Αν και η ακριβής αιτία της ενδομητρίωσης δεν είναι βέβαιη, ως πιθανές εξηγήσεις έχουν αναφερθεί:

• Ανάδρομη έμμηνος ρύση: Στην ανάδρομη έμμηνο ρύση, το αίμα της εμμήνου ρύσεως που περιέχει ενδομήτρια κύτταρα ρέει πίσω μέσω των σαλπίγγων στην περιτοναϊκή κοιλότητα αντί να βγαίνει από το σώμα. Αυτά τα κύτταρα του ενδομητρίου κολλάνε στα διάφορα όργανα, όπου αναπτύσσονται και συνεχίζουν να πυκνώνουν και να αιμορραγούν κατά τη διάρκεια κάθε εμμηνορροϊκού κύκλου.
• Μετασχηματισμός περιτοναϊκών κυττάρων: Σε αυτό που είναι γνωστό ως «θεωρία επαγωγής», οι ειδικοί προτείνουν ότι οι ορμόνες ή οι ανοσολογικοί παράγοντες προάγουν τον μετασχηματισμό των περιτοναϊκών κυττάρων – κυττάρων που καλύπτουν την εσωτερική πλευρά της κοιλιάς σας – σε κύτταρα παρόμοια με το ενδομήτριο.
• Μετασχηματισμός εμβρυϊκών κυττάρων: Ορμόνες όπως τα οιστρογόνα μπορεί να μετατρέψουν εμβρυϊκά κύτταρα σε κύτταρα παρόμοια με το ενδομήτριο κατά την εφηβεία.
• Μετεγχειρητική εμφύτευση σε ουλή: Μετά από χειρουργική επέμβαση, όπως υστερεκτομή ή καισαρική τομή, τα κύτταρα του ενδομητρίου μπορεί να προσκολληθούν σε μια χειρουργική τομή.
• Μεταφορά ενδομητριακών κυττάρων: Τα αιμοφόρα αγγεία ή το λεμφικό σύστημα μπορούν να μεταφέρουν τα ενδομήτρια κύτταρα σε άλλα μέρη του σώματος.
• Διαταραχή του ανοσοποιητικού συστήματος: Μια δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος μπορεί να κάνει το σώμα να μην μπορεί να αναγνωρίσει και να καταστρέψει ιστό που μοιάζει με ενδομήτριο και αναπτύσσεται έξω από τη μήτρα.

Διάφοροι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης ενδομητρίωσης, όπως:

• Ατοκία
• Έναρξη περιόδου σε μικρή ηλικία
• Εμμηνόπαυση σε μεγαλύτερη ηλικία
• Σύντομοι εμμηνορροϊκοί κύκλοι — για παράδειγμα, λιγότερο από 27 ημέρες
• Βαριές έμμηνοι ρύσεις που διαρκεί περισσότερο από επτά ημέρες
• Υψηλότερα επίπεδα οιστρογόνων στο σώμα ή μεγαλύτερη έκθεση σε οιστρογόνα που παράγει το σώμα κατά τη διάρκεια της ζωής σας
• Χαμηλός δείκτης μάζας σώματος
• Κληρονομικότητα [ένας ή περισσότεροι συγγενείς (μητέρα, θεία ή αδελφή)] με ενδομητρίωση
• Οποιαδήποτε ιατρική κατάσταση που εμποδίζει τη διέλευση αίματος από το σώμα κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως
• Διαταραχές της αναπαραγωγικής οδού

Η ενδομητρίωση αναπτύσσεται συνήθως αρκετά χρόνια μετά την έναρξη της εμμήνου ρύσεως. Τα σημεία και τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης μπορεί να βελτιωθούν προσωρινά με την εγκυμοσύνη και μπορεί να υποχωρήσουν εντελώς με την εμμηνόπαυση, εκτός εάν λαμβάνετε οιστρογόνα.

Πώς γίνεται η διάγνωση της ενδομητρίωσης;

Η διάγνωση της ενδομητρίωσης μπορεί να είναι δύσκολη, καθώς τα συμπτώματά της μπορεί να μιμούνται άλλες γυναικολογικές παθήσεις. Ωστόσο, υπάρχουν διάφορες μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση της ενδομητρίωσης, όπως:

Ιατρικό ιστορικό και φυσική εξέταση: Ο γυναικολόγος θα ρωτήσει για το ιατρικό ιστορικό και τα συμπτώματα της ασθενούς και θα πραγματοποιήσει μια πυελική εξέταση για να ελέγξει για σημεία ενδομητρίωσης, όπως ευαίσθητα οζίδια στην περιοχή της πυέλου.

Απεικόνιση: Οι απεικονιστικές εξετάσεις, όπως υπερηχογράφημα ή μαγνητική τομογραφία, μπορούν να βοηθήσουν στην οπτικοποίηση των αναπαραγωγικών οργάνων και στην ανίχνευση τυχόν μη φυσιολογικών οζιδίων, κύστεων ή αλλοιώσεων που μπορεί να είναι ενδεικτικές της ενδομητρίωσης.

Λαπαροσκόπηση: Πρόκειται για μια χειρουργική επέμβαση κατά την οποία μια μικρή κάμερα εισάγεται μέσω μιας μικρής τομής στην κοιλιά για να απεικονίσει τα πυελικά όργανα και να ανιχνεύσει οποιαδήποτε εστία ενδομητρίωσης.

Βιοψία: Η βιοψία περιλαμβάνει την αφαίρεση ενός μικρού τεμαχίου ιστού και την εξέτασή του στο μικροσκόπιο για στοιχεία ενδομητρίωσης. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο μόνος οριστικός τρόπος για τη διάγνωση της ενδομητρίωσης είναι μέσω της λαπαροσκόπησης και της βιοψίας. Ωστόσο, οι απεικονιστικές εξετάσεις και η φυσική εξέταση μπορούν να παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες που μπορεί να υποδηλώνουν την παρουσία ενδομητρίωσης. Οι γυναίκες θα πρέπει να συζητήσουν τα συμπτώματά τους και τις ανησυχίες τους με τον γυναικολόγο τους για να καθορίσουν την καλύτερη εξατομικευμένη διαγνωστική προσέγγιση.

Πως αντιμετωπίζεται η ενδομητρίωση;

Η ενδομητρίωση μπορεί να αντιμετωπιστεί με διάφορους τρόπους ανάλογα με τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων και την έκταση της νόσου. Μερικές κοινές θεραπείες περιλαμβάνουν:

→ Παυσίπονα: Τα μη συνταγογραφούμενα αναλγητικά όπως η ιβουπροφαίνη ή η ναπροξένη μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση του πόνου που σχετίζεται με την ενδομητρίωση.

→ Ορμονική θεραπεία: Οι ορμονικές θεραπείες όπως τα αντισυλληπτικά χάπια, η θεραπεία μόνο με προγεστίνη ή οι αγωνιστές της ορμόνης απελευθέρωσης γοναδοτροπίνης (GnRH) μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση του πόνου και να επιβραδύνουν την ανάπτυξη του ενδομητρίου ιστού.

→ Χειρουργική θεραπέια: Η ανοιχτή, λαπαροσκοπική και η ρομποτική χειρουργική χρησιμοποιείται συχνά για την αφαίρεση ενδομητρικού ιστού και μπορεί να προσφέρει ανακούφιση από τον πόνο και να βελτιώσει τη γονιμότητα σε ορισμένες περιπτώσεις. Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί υστερεκτομή (αφαίρεση της μήτρας).

→ Τεχνολογίες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής: Σε περιπτώσεις όπου η ενδομητρίωση επηρεάζει τη γονιμότητα, μπορεί να συνιστάται εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) ή άλλες τεχνολογίες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Είναι σημαντικό να συζητήσετε τις επιλογές θεραπείας με το γιατρό σας που μπορεί να σας βοηθήσει στο σχεδιασμό της κατάλληλης θεραπευτικής προσέγγισης για σας.

Καρκίνος και ενδομητρίωση

Ο καρκίνος των ωοθηκών εμφανίζεται σε υψηλότερα από τα αναμενόμενα ποσοστά σε άτομα με ενδομητρίωση. Αλλά ο συνολικός κίνδυνος καρκίνου των ωοθηκών κατά τη διάρκεια της ζωής είναι χαμηλός. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι η ενδομητρίωση αυξάνει αυτόν τον κίνδυνο, αλλά εξακολουθεί να είναι σχετικά χαμηλός. Αν και σπάνιος, ένας άλλος τύπος καρκίνου – αδενοκαρκίνωμα που σχετίζεται με την ενδομητρίωση – μπορεί να αναπτυχθεί αργότερα στη ζωή σε όσες είχαν ενδομητρίωση.